کد مطلب:42606 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:26

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

چرا امام علي (ع) در نهج البلاغه زنان را ناقص العقل معرفي فرمودهاند

در رابطه با خطبه 8 نهج البلاغه ((ان النسا

نواقص العقول، نواقص الايمان نواقص الحظوظ ...))

كه پس از فراغ از جنگ جمل بيان شده، توجه به

چند نكته ضروري است:

اولا: اين روايت به فرض صدور هرگز در مقام تحقير

و پايين آوردن مقام وحيثيت زن و منافي تساوي زن

و مرد در كمالات انساني نيست. آنچه با دقت و

ژرفكاوي در متن روايت به دست ميآيد نفي تشابه

(ytiralimiS) آندو در همه زمينههاست.

توضيح آنكه از ديدگاه اسلام زن و مرد هر دو در

گوهر شريف انسانيت همتا و داراي مراتب كمالي

واحدي هستند. در عين حال نظام زيباي آفرينش هر

يك از اين دو را با ابزارهاي ويژهاي مجهز ساخته و

به تناسب آن رسالت و مسووليت خاصي نيز بر

دوش هر كدام نهاده است. تجهيز هر يك از دو

صنف فوق به گونهاي است كه از تركيبشان شرايط و

بستر مطبوع و دلپذيري براي ايجاد خانواده و كانوني

فعال و پر مهر و صفا پديد ميآيد. هر يك در كنار

ديگري ميتواند آرامش، سكون و شرايط استكمال

را بيابد و همچنين زمينه مناسبي براي رشد و تربيت

سالم فرزند به وجود ميايد. در اين تقسيم طبيعي

آنچه معمولا در مرد ظهور و بروز بيشتري دارد

قدرت و توانايي بيشتر براي انجام كارهاي سخت و

طاقت فرسا نيز زيركي و حسابگري در اموري است

كه به تيزبيني و كياست نيازمند است و آنچه در زن

نمود و پيدايي بيشتر دارد; لطافت، زيبايي، مهر،

عاطفه، شور و احساس قلبي است. اين نكته اولا به

معناي بيخردي زن يا بيعاطفگي مرد نيست و ثانيا

به معناي آن نيست كه هر زني كمانديشتر از هر

مردي و هر مردي كم عاطفهتر از هر زني است،

بلكه; يعني، به طور متوسط وجه غالب كنشهاي

مرد، رفتارهاي حسابگرانه، و وجه غالب كنشهاي

زن كردارهاي مهر انگيز و عاطفي است.

ثانيا : اين دو گونه حركت هر يك در جاي خود

بسيار ضروري است و اين تقسيم تكويني به هيچ

روي نشانگر برتري مرد بر زن و فرومايگي زن

نيست، بلكه هر يك جلوهاي خاص از اسما

حسناي الهي است. به قول سعدي:

جهان چون چشم و خط و خال و ابروستكه هر چيزش بجاي خويش نيكوست

ثالثا : عقل بر دو قسم است:

1- عقلي كه معيار كمال و قرب الهي است: ((العقل

ماعبد به الرحمن واكتسب به الجنان)) اين عقل

همان ((عقال)) و زانوبند هواها و اميال نفساني است.

در چنين عقلي مرد بر زن فزوني ندارد.

2- عقل حسابگر، ابزاري و اينتسترومنتال

(noitaR latnemurtsnI) كه كاربرد آن بيشتر در

تنظيم معاش و سياسات است، در اين زمينه هر چند

به طور معمول مرد از زن پيشي ميگيرد، ولي اين

معيار كمال نيست و چنان كه گفته شد نوعي تقسيم

كار طبيعي و تكويني است و در مقابل آن زن نيز از

مهر و عاطفه افزونتري برخوردار است.

از توضيح فوق روشن ميشود كه تعبير امير

مومنان(ع) تحقير كننده زن نيست، بلكه هشدار به

كساني است كه در هر مسالهاي انتظار حركتي

مردگونه از زنان دارند. سخن آن حضرت در واقع

تفطأن دادن به اين نكته است كه زن موجودي سراپا

شور و احساس و عاطفه است و در برخورد با او

نبايد انتظار حسابگريهاي مردانه را داشت، بلكه

بايد دقيقا روانشناسي او را به دست آورده و به

تناسب آن با وي روبرو شد.

رابعا، خلقت خداوند نظام احسن است و معنا

ندارد كه خداوند نيمي از بشر را ناقص آفريده باشد

چرا كه خود فرموده است: ((الذي احسن كل شي

خلقه; خدايي كه هر چيز را به نيكوترين وضعيت

آفريد.))(سجده، 7)